Maroamboka, zo heet ons dorp. Het ligt in het zuid-oosten van Madagaskar tussen de kust plaatsen Mananjary en Manakara. Ons gebied is rijk aan koffie, vanille en… fruit!
We hebben nog nooit zo veel verschillende fruitsoorten gegeten als hier op Madagaskar. Dat begon toen we nog in de hoofdstad, Antananarivo, woonden. Maar nu, in Maroamboka, bestaat een groot deel van ons dieet uit fruit. Groenten daarentegen is schaars. Voor groenten moeten we echt het gebied uit.
Al langere tijd wilden we een post schrijven over het fruit dat wij tot onze beschikking hebben. Ook zullen we fruitsoorten laten zien die we in onze reizen op Madagaskar zijn tegen gekomen.
De bedoeling is om zo nu en dan deze post te updaten met nieuwe vruchten want we hebben nog lang niet alle vruchten genoemd.
Engels: Tamarind
Malagasy: Madilo of Kily of Madir of kilendraza,
Nederlands: Tamarinde
Naast ons huis in Maroamboka hadden wij een Tamarindeboom. Jammer genoeg is deze tijdens een zware cylcoon omgeblazen. De vruchten worden vaak gebruikt om heerlijke jus naturel van te maken, Het wordt dan wel sterk verdunt met water en suiker. De pure vrucht is enorm zuur. Tenminste, de vruchten die wij hadden waren zuur. We hebben ook wel gehoord dat men ze juist zoet vindt. Dus misschien zijn dat andere soorten.
https://nl.wikipedia.org/wiki/Tamarinde
https://en.wikipedia.org/wiki/Tamarind
Engels: Nog niet gevonden.
Malagasy: Vonomby
Nederlands: Nog niet gevonden
Dit is die we tegenkwamen op de markt. Op de vraag naar de naam kregen we een algemene Franse naam, die zoiets betekende als fruit van de koe(?!) De Malagasy naam, ‘vonomby,’ betekend ongeveer hetzelfde. De smaak is niet sterk, het is zoet en heeft een beetje een droge afbeet, het maakt dat een droog gevoel in je mond krijgt.
Engels: Soursop
Malagasy: Corossol of Voantsokona
Nederlands: Zuurzak
https://nl.wikipedia.org/wiki/Zuurzak
https://en.wikipedia.org/wiki/Soursop
Dit is een familielid van de Zoetzak, maar wordt niet op dezelfde manier gegeten. Hier wordt het voornamelijk gebruikt om heerlijke jus naturel van te maken. Wij eten ze bijna dagelijks in het seizoen. Ze hebben een beetje een kauwgomballensmaak en zijn heerlijk zoet/zuur van smaak.
Engels: custart apple, sugar-apple or sweetsop
Malagasy: pocanelle, konikony, voanjato of voazato
Nederlands: Zoetzak
https://nl.wikipedia.org/wiki/Zoetzak
https://en.wikipedia.org/wiki/Annona_squamosa
De Malagasy naam, voanjato, vertaalt zich letterlijk als ‘honderd zaden’ De vrucht is romig en gevuld met tientallen zwarte zaden ter grootte van een boon. Het is een gedoe met eten omdat je al die pitten weer moet uitspugen maar als je eenmaal begint te eten kun je niet meer stoppen! Lekker zoet met een een vanillepuddingachtige smaak.
Engels: Guava
Malagasy: goavy, angavo
Nederlands: Guava
https://en.wikipedia.org/wiki/Guava
Ik weet niet of er een Nederlandse naam voor is dus noemen we dit vruchtje gewoon ‘Guava’ en in ons dorp ‘Goavy’ (kwoe-waavie). De vrucht eet je in zijn geheel en is zuur van smaak. Het zit stamvol met kleine pitjes die je gewoon moet doorslikken. De Guava’s komen in twee kleuren: geel/groen en roodachtig. De rode, afbeelding hieronder, (Engelse naam: Strawberry apple) zijn wat taaier maar de smaak lijkt hetzelfde.
Engels: Jackfruit
Malagasy: apaly be of ampalibe
Nederlands: Nanka of Jackfruit
https://nl.wikipedia.org/wiki/Nangka
https://en.wikipedia.org/wiki/Jackfruit
Nanka’s zijn de reuzen onder de fruitsoorten. Ze kunnen wel tot 10 kilo per stuk wegen! Kinderen klimmen in de bomen om de vruchten af te snijden. Zorg dat je er niet onder staat als de vrucht naar beneden komt. Vaak rollen ze de vruchten naar huis. Het pad voor ons huis is stijl en je moet maken dat je wegkomt als ze de Nanka naar beneden laten stuiteren. Het vruchtvlees is zacht en de pitten kun je koken en bijvoorbeeld in een salade verwerken. De Malagasy koken de vruchten als ze nog niet rijp zijn. De brei wordt dan met zout bereidt en met rijst gegeten. De vruchten scheiden een lijmachtige substantie af dat sterk doet denken aan lobbige houtlijm. Een vreselijk goedje als je het in je haar of op je kleren krijgt. We gebruiken zout, gemengt met peteroleum, om onze handen te wassen en het gebruikte servies te wassen. Vaak rijpt de vrucht sneller dan wij het kunnen eten. Het vruchtvlees is dan ontzettend zoet met een prikkelend effect op je tong (alcohol).
Engels: Loquat
Malagasy: Pibasy
Nederlands: Loquat
https://nl.wikipedia.org/wiki/Loquat
https://en.wikipedia.org/wiki/Loquat
Deze boom stond in onze ‘achtertuin’. De vruchtjes hebben een perzikkleurig vruchtvlees met een grote glanzende bruine pit. Ze zijn een beetje zurig van smaak. We kopen ze het liefst als we ze langs de weg zien of op de markt. De boom achter ons huis was niet zo’n success omdat de mieren er hun favoriete werkplaats van gemaakt hadden en ze waren van mening dat niets of niemand er iets te zoeken had.
Engels: Lychee / Rambutan
Malagasy: letchi
Nederlands: Lychee / Ramboetan
https://nl.wikipedia.org/wiki/Lychee https://nl.wikipedia.org/wiki/Ramboetan
https://en.wikipedia.org/wiki/Lychee https://en.wikipedia.org/wiki/Rambutan
De smaak is heerlijk en bijna verslavend. We kenden de Lychees natuurlijk in Nederlands als een luxe produkt maar bij ons groeien ze zo’n beetje overal. In het seizoen, eind oktober tot januari, wordt de markt er mee overspoelt. Zijn ze op de markt al goedkoop (€0,75 per kilo), bij ons in het gebied betalen we voor een grote boodschappentas vol misschien maar €0,25. Vaak hebben we zo veel in huis dat we tegen de mensen moeten zeggen dat we ze niet kopen… Daar zitten ze dan met hun ‘waar’. Geen nood! We hoeven niets te betalen want op dat moment wordt het ons gegeven als geschenk.
Naast de gewone Lychees zijn er ook de harige Lychees (Ramboetan). Deze zien we in ons gebied wat minder. Ze zijn wat harder en minder sappig en zoet.
Engels: Mango
Malagasy: Manga
Nederlands: Mango
https://nl.wikipedia.org/wiki/Mango_(soort)
https://en.wikipedia.org/wiki/Mango
Mango’s zijn rijp in december / januari en net zoals het meeste fruit ontzettend goedkoop (€0,05/0,12 per stuk in de steden). In ons dorp betalen we (als we al moeten betalen) zo’n €0,02 per stuk. Ik weet niet zeker welke variëteit mango dit is (er zijn heel veel soorten). Wij zien in ons gebied vooral de rood en groen kleurige Mangos maar op de markt komen we ook gele Mangos tegen.
Engels: Mountain Apple
Malagasy: Makoba
Nederlands: Djamboe bol, Maleisische rozenappel of Maleisische wasappel
https://nl.wikipedia.org/wiki/Djamboe_bol
https://en.wikipedia.org/wiki/Syzygium_malaccense
Deze, uit Maleisië afkomstige, vrucht lijkt in smaak niet op een appel zoals wij die kennen. De smaak is wat flauw. De vrucht is sponzig en waterig, het zijn goede dorstlessers. We eten deze vruchten vooral als we onderweg zijn. Langs de kanten van de weg worden ze verkocht. In ons gebied heb ik ze nog niet gezien.
Engels: Passionfruit
Malagasy: Giranadela
Nederlands: Passievrucht
https://nl.wikipedia.org/wiki/Passiflora_edulis
https://en.wikipedia.org/wiki/Passiflora_edulis
We hebben hier twee soorten passievrucht: De grotere met de gele schil en iets kleinere met paars/rode schil. De Malagasy maken er graag sap van (Jus Naturel). Heel lekker als het warm is en je toe bent aan een verfrissend glas drinken. De passievrucht groeit her en der door ons gebied. Achter onze wc hebben we er één gedeeltelijk verwijderd . De passievrucht groeit aan ranken. Deze ranken hebben andere planten, struiken en bomen nodig voor ondersteuning. Als je ze laat gaan beginnen ze te woekeren en is er geen doorkomen meer aan. Maar ja, ze zijn heerlijk (erg zuur, dat wel) en de bloemen zijn mooi. Weghalen is dan altijd weer zo’n afweging waar je nooit helemaal zeker van bent.
Engels: Papaya
Malagasy: Papay
Nederlands: Papaja
https://nl.wikipedia.org/wiki/Papaja
https://en.wikipedia.org/wiki/Papaya
Er groeien niet heel veel Papajas in ons gebied maar zo nu en dan kunnen we er één scoren. In de steden kan je ze overal kopen. De kinderen zijn er niet zo gek op… We hebben ze iets te vaak gegeten. Dat begon al in 2015 toen we eerst een drie weekse cursus in Kenia kregen voordat we doorvlogen naar Madagaskar. Elke maaltijd (ochtend, middag en avond) was er Papaja. Eenmaal op Madagaskar was er weer Papaja! Soms krijgen we Papaja als geschenk. Vruchten zo groot als een basketbal. De kinderen zeggen vriendelijk en welgemanierd ‘dankuwel’ tegen de gevers om vervolgens in het Nederlands te zeggen: ‘Paaaa, ze hebben weer zo’n ding gebracht’.
Engels: Banana
Malagasy: Akondro of fontsy
Nederlands: Banaan
https://nl.wikipedia.org/wiki/Banaan_(vrucht)
https://en.wikipedia.org/wiki/Banana
Bananenpuree, bananenbrood, bananenpap, bananen op pizza, banenen door de spaghettisaus, bananen… Overal! We hebben meerdere bananenbomen naast het huis staan. Ze groeien als kool en soms hakken we ze om omdat ze dreigen om te vallen in Katja’s moestuin of op het dak van de wasruimte. Bananen kopen we ook van mensen aan de deur, drie grote of zes kleine voor 0.02€ het hele jaar door. We lusten er wel pap van. Als je eenmaal de bananen op Madagaskar hebt gegeten vallen de bananen in Nederland wat betreft smaak tegen. Romig en zoet!
Engels: Avocado
Malagasy: Zavoka
Nederlands: Avocado
https://nl.wikipedia.org/wiki/Avocado
https://en.wikipedia.org/wiki/Avocado
Net als de Papajas groeien er bij ons niet zo veel Avocados. Het seizoen loopt van januari tot en met April. Op de wat grotere markten zijn ze beter te krijgen en kosten daar zo’n beetje €0,10 per stuk. Ook deze vrucht is niet favoriet bij de kinderen maar wij vinden ze heerlijk. Ze zijn erg gezond bovendien dus als ze er zijn houden wij ons aanbevolen.
Engels: Baobab
Malagasy: Baobab
Nederlands: Baobab
https://nl.wikipedia.org/wiki/Baobab
https://en.wikipedia.org/wiki/Adansonia
Sinds oktober 2019 groeien deze wonderlijk bomen ook bij ons. Op één van onze reizen naar de hoofdstad kwamen we de vruchten tegen. We hadden het nog nooit gehad en voor €0,20 per vrucht wilden we het wel eens proberen. De vrucht heeft een harde, fluwelachtige buitenkant en is gevuld met zaden die zijn omgeven met droog bijna kalkachtig vlees. De smaak is wat flauw maar we hebben gehoord dat er ook wel vruchtensap van gemaakt wordt (Jus Naturel). De zaden hebben we bewaard en thuis opgekweekt. Van de 40 zaden onkiemde er 30 en zijn er 4 sterk genoeg gebleken om de aanvallen van slakken, kippen en slagregens te doorstaan. Ze groeien nu op een stukje grond achter onze wc. Wie weet hebben wij over 100 jaar ook een Baobab laan net als in Morondava.
Engels: Breadfruit
Malagasy: Frampay, Soanambo of Sirapay
Nederlands: Broodboom
https://nl.wikipedia.org/wiki/Broodboom_(Moraceae)
https://en.wikipedia.org/wiki/Breadfruit
Deze vruchten zijn niet zoet en hebben een zetmeelachtig vlees dat tijdens het koken zacht en aardappelachtig wordt. Bij ons zijn ze goedkoop want er zijn er gewoon heel veel van. Ze worden gekookt met zout en vaak als tussendoortje gegeten. Voor de grotere maaltijden worden ze gepureerd en met kruiden geserveerd als bijgerecht. Wij eten ze bij voorkeur niet. De vrucht valt slecht en veroorzaakt buikpijn bij sommigen in ons gezin. Ik (Jurgen) krijg het regelmatig aangeboden als ik op bezoek ben. Zelf vind ik het wel aardig. Mogelijk bereiden we de vrucht niet goed, ik zou het niet weten. Je schijnt er ook patatjes van te kunnen maken. Dat zouden dan nog best gezonde patatjes worden want de vrucht bevat veel vezels, vitamine C en kalium.
Engels: Pineapple
Malagasy: Mananasy
Nederlands: Ananas
https://nl.wikipedia.org/wiki/Ananas
https://en.wikipedia.org/wiki/Pineapple
Heerlijk! Ananas is zo lekker. Bij ons groeien ze volop en we hebben er diversen rondom het huis gepland. Ananas (net als de bananen) smaken zo veel beter dan wat we in Nederland gewend zijn. Op de markten zijn het niet de goedkoopste vruchten. Een grote kost dan al snel €1,–. Dat is voor sommige mensen in ons dorp een dagloon. Toeristen betalen blij het dubbele want vergeleken met wat ze in Europa kosten is dat nog steeds goedkoop. Op een keer stond ik met een blije toerist uit Nederland te praten. Hij had net van dat lieve jongetje een grote Ananas gekocht voor ‘maar’ €2,–. Terwijl we zo aan het praten waren gebaarde dat jongetje en ik wat over en weer en voordat de toerist het wist had ik ook een grote Ananas in mijn handen. Hij snapte niet goed wat er was gebeurd. In Nederland moet je vooral praten, op Madagaskar kom je een heel eind met lippen tuiten, fronsen en knikken. Ik kreeg de Ananas voor de normale Malagasy prijs, €0,75.
Engels: June plum of Ambarella
Malagasy: Sakoa of Jovia
Nederlands: Ambarella
https://nl.wikipedia.org/wiki/Ambarella
https://en.wikipedia.org/wiki/Spondias_dulcis
We krijgen regelmatig verkopers aan de deur met deze vruchten. Ze kosten €0,05 per drie. Het is wel oppassen want ze worden regelmatig onrijp geplukt en dan zijn ze niet zo lekker. Ze zien er van buiten een beetje lelijk uit, maar de binnenkant is zoetgeel vlees dat een stekelige put omringt, waar je omheen eet. De smaak is een combinatie van sinaasappel en mango. We eten ze gewoon zo maar ook op brood of in een salade.
Engels: Coconut
Malagasy: coco of Voanio
Nederlands: Kokosnoot
https://nl.wikipedia.org/wiki/Kokospalm
https://en.wikipedia.org/wiki/Coconut
Kokosnoten zijn vooral in de kustplaatsen volop te krijgen. Men serveert ze met een rietje of ze gieten de inhoud in een glas. Na afloop hakken ze dan de noot verder open zodat je het vruchtvlees kan opeten. In ons dorp staan twee bomen op het erf van onze vrienden. zo nu en dan krijgen we er een paar van.
Thuisonderwijs is veel (extra) werk voor de ouder(s). Dat is helemaal niet erg, want in het huishouden kan iedereen een steentje bijdragen: tieners kunnen prima koken of een jonger broertje of zusje naar bed brengen en zelfs een kleuter kan helpen de vaatwasser in te ruimen. Klusjes doen heeft niet alleen te maken met een eerlijke(r) verdeling van taken, maar geeft kinderen ook een besef van verantwoordelijkheid en mee mogen doen. Hebben ze geen zin? Een oud-collega hield zijn kinderen vroeger voor: ‘Zonder zin kan het ook.’ 😁 Maar vergeet vooral niet de kinderen te prijzen voor een keurig uitgevoerde taak, dat werkt beter dan discussie.
Er is veel onderzoek gedaan naar het beste moment van de dag om te leren. Voor de meeste mensen is dat ’s ochtends rond 10 uur. Die tijd is bij uitstek geschikt voor werk of studie waar veel concentratie voor is vereist. Ga na welk vak een uitdaging is voor je kind en laat hem of haar daar rond 10en voor gaan zitten. Komt de ochtend echt niet goed uit? Geen nood: ook ’s avonds (voor tieners) en ’s middags vanaf anderhalf uur na de maaltijd is er een concentratiepiek, maar wat minder hoog dan ’s ochtends. Succes!
Lezen is basisvaardigheid nummer 1: het opent de deur naar informatie en maakt het mogelijk volwaardig mee te doen in de maatschappij. Al kennen we in Nederland nauwelijks analfabetisme, laaggeletterdheid komt helaas veel voor. Laaggeletterdheid is een handicap die je niet wenst voor je kind. Daarom: lees je kind voor, in ieder geval tot het zelf vloeiend lezen kan (of nog langer 😀). Door samen te genieten van boeken krijgt je kind de smaak van het lezen te pakken, krijgt het gevoel voor taal en bouw je aan zijn woordenschat. Ten tweede: laat beginnende lezers je dagelijks voorlezen – tot het vloeiend gaat. Wees niet verbaasd als dit lang duurt: een leeftijd van 10 jaar of ouder is geen uitzondering. Samen lezen is één van de beste investeringen die je kunt doen in de toekomst van je kind.
Een gros?! Wat is dat ook alweer? Een gros is een dozijn dozijnen ofwel 12 maal 12. Een grossier verkoopt grote hoeveelheden.
Dit gebeurd er met je vaatwasser als er ‘ietsiepietsie’ teveel zeep in gedaan wordt
Er is ontzettend veel te leren! Natuurlijk ligt de nadruk in de beginjaren op lezen, schrijven en rekenen, maar die vaardigheden zijn daarna vooral stukken gereedschap voor verdere studie. Is de interesse eenmaal geprikkeld, dan gaat een wereld van leermogelijkheden open: een nieuw(e) hobby of spel, een online cursus, een vreemde taal… Er zijn mogelijkheden te over. Leren is voor jong en oud, biedt uitdaging en stimuleert. Dus: wat wil jij (je kind) leren vandaag?
Een jaar geleden, op een donderdagochtend, vertelde Jurgen de bijbelverhalen aan de koning van Tsiombivohitra. Er was nog een man aanwezig, een oudere man. Zijn naam is iaban’i Roly. Jurgen kende hem niet. De weken daar op was iaban’i Roly verschillende keren aanwezig. Na wat gesprekjes kwam Jurgen er achter dat hij een voorname man uit ons eigen dorp is. Waarom woonde hij dan niet in Maroamboka? Iaban’i Roly liet een nieuw groot huis bouwen (Trano-be) en zolang die nog niet klaar was woonde hij elders.
Het is een interessante afspraak. Niet alleen is iaban’i Roly één van de koningen in Maroamboka, daarnaast is hij ook één van de voornaamste toverdokters in ons gebied. Samen met een ‘collega’ toverdokters trekt hij klanten vanuit de verre omtrek. Er komen zelfs mensen uit de hoofdstad om gebruik te maken van zijn diensten. Ze hopen speciale ‘zegens’ of andere zaken te ontvangen. Zaken, waarin alleen hij kan voorzien. Iaban’i Roly is een gevreesd man onder de Malagasy. Ondanks dat de verhalen zich duidelijk uitlaten over de praktijken van de toverdokters, verwacht Jurgen niet veel problemen. Jurgen komt op uitnodiging van iaban’i Roly. Een uitnodiging die hij niet aan zijn neus voorbij laat gaan.
